Czym jest kryzys?

Sytuacje uznawane za krytyczne odróżniają się od zdarzeń stresujących (doświadczanych przez wszystkich w codzienności) znaczną rozbieżnością między ja – otoczenie, tzn. że osoba, która ich doświadcza ocenia je jako zagrożenie, przekraczające jej możliwości radzenia sobie pod względem posiadanych umiejętności nabytych przy okazji wcześniejszych doświadczeń, wsparcia społecznego, zasobów materialnych.
Zwykle sytuacje trudne można znieść, przetrwać, natomiast wydarzenia krytyczne wymagają zmiany funkcjonowania na wielu płaszczyznach.
Inną sytuacją jest trauma, której czas jest nieokreślony, a jednostka wykazuje patologiczne symptomy (m.in. powracające obrazy/koszmary; przypominanie nowych faktów, poczucie innej osobowości).

Mimo, że przebieg kryzysu może być modyfikowany przez czynniki indywidualne, najczęstszymi jego etapami określanymi w literaturze są:
1. Faza szoku – charakteryzująca się brakiem mobilizacji do działania.
2. Faza napięcia i niepokoju, rozpaczy, obronnego pomniejszenia zagrożenia.
3. Faza mobilizacji – poszukiwanie nowych rozwiązań.
4. Faza pracy nad rozwiązaniem, analiza sytuacji.
5. Faza adaptacji i nowej równowagi, nadanie sensu zdarzeniu.

Kryzys psychologiczny może stanowić jednocześnie szansę na rozwój (nabywanie nowych kompetencji, umiejętności, dojrzałości, wglądu w siebie) i powrót do przedkryzysowego poziomu funkcjonowania, jak też (jeśli nie jest skutecznie rozwiązany) dekompensacji czyli swego rodzaju „załamania się” u osób, które tylko pozornie poradziły sobie z trudną sytuacją i u których zwiększa się liczba zachowań nieadaptacyjnych.
Jest to rezultat subiektywnie niemożliwego do wytrzymania napięcia. To w tym momencie może dochodzić do wycofania z kontaktów społecznych, zniekształceń poznawczych, agresji i autoagresji, nadużywania substancji psychoaktywnych.

Najczęstszą formą pomocy jest:
1. Pomoc psychologiczna interwencyjna – udzielana w jak najkrótszym czasie od momentu wystąpienia sytuacji kryzysowej i maksymalnie na niej skupiona. Jeśli wsparcie to nie przynosi oczekiwanych rezultatów, osoba kierowana jest na psychoterapię.
2. Wielostronna pomoc i wsparcie środowiskowe (medyczne, materialne, duchowe, prawne).
3. Działania profilaktyczne zapobiegające podobnym sytuacjom w przyszłości.

Najistotniejszym w pomocy osobie przechodzącej kryzys wydaje się być, stworzenie warunków, w których odnajdzie w sobie i w otoczeniu nowe środki zaradcze, pomagające przejść przez trudny czas. Ważną kwestię jest motywacja, wzmocnienie wiary w siebie, wykorzystanie wsparcia środowiska.